Khi trái nho tình cờ tạo nên phép màu
Có biết bao điều đẹp đẽ trong cuộc sống này lại đến từ những sự ngẫu nhiên.
Một trái nho chín rụng, bị lãng quên trong bình gốm. Thế rồi lớp men tự nhiên từ vỏ nho bắt đầu công việc thầm lặng của mình. Đường trong quả nho dần dần chuyển hoá, lớp khí carbon dioxide thoát ra nhẹ nhàng. Tất cả cứ diễn ra thầm lặng như thế. Và rồi, có lẽ cũng rất ngẫu nhiên, vào một ngày nào đó cách đây tám nghìn năm, ở một vùng đất nằm đâu đó giữa sông Tigris và Euphrates, hay có thể là vùng núi Caucasus thuộc Georgia ngày nay, một người nguyên thuỷ tò mò đã nhấp một ngụm từ chiếc bình ấy.
(chèn ảnh: Một bình gốm cổ chứa nho lên men tự nhiên)
Đó chắc chắn không phải là rượu vang như chúng ta biết ngày nay. Đó là một thứ gì đó thô sơ hơn, hoang dại hơn, nhưng cũng kỳ diệu không kém. Vị ngọt của nho đã biến thành một thứ gì đó phức tạp hơn – sự tổng hợp của một chút chua, một chút chát, và một cảm giác ấm, lâng lâng lan tỏa trong cơ thể. Liệu con người nguyên thuỷ ấy có ngạc nhiên không? Có sợ hãi không? Hay trong khoảnh khắc ấy, họ đã cảm nhận được rằng mình vừa chạm vào một điều gì đó thiêng liêng?
Khi khảo cổ kể lại câu chuyện
Chúng ta sẽ không bao giờ biết được tên của người đầu tiên uống rượu vang. Lịch sử không ghi lại khoảnh khắc đó. Nhưng khảo cổ học thì có. Trong những hang động ở dãy núi Zagros của Iran, các nhà khoa học đã tìm thấy những chiếc bình gốm niên đại 5.400-5.000 năm trước Công nguyên, với những vết tích acid tartaric – dấu hiệu không thể nhầm lẫn của rượu vang. Ở Georgia, những bình đất nung khổng lồ gọi là qvevri, được chôn sâu trong lòng đất từ 6.000 năm trước, vẫn còn đó như lời chứng tích im lặng cho một nền văn minh đã biết trân trọng giọt rượu từ trái nho.
Tám ngàn năm – một dòng chảy bất tận
Tám ngàn năm. Con số ấy quá lớn để tâm trí chúng ta có thể nắm bắt một cách cụ thể. Nhưng hãy thử nghĩ xem: khi người Ai Cập cổ đại xây kim tự tháp, rượu vang đã có tuổi đời ba nghìn năm. Khi Homer viết Iliad và Odyssey, rượu vang đã là thức uống quen thuộc trên mọi bàn tiệc. Khi La Mã còn chưa là đế chế, người Hy Lạp đã biết pha rượu vang với nước và thảo luận triết học bên những chiếc chén gốm vẽ hoa văn tinh xảo.
Điều kỳ diệu không nằm ở chỗ con người đã phát minh ra rượu vang. Không, rượu vang tự nó xuất hiện. Những gì con người làm là nhận ra nó, tôn trọng nó, và dần dần, học cách hợp tác với tự nhiên để tạo ra điều gì đó đẹp đẽ hơn. Từ những giọt rượu ngẫu nhiên trong bình gốm, con người học cách chọn trái nho tốt nhất, ép lấy nước, bảo quản trong những chiếc bình phù hợp, và chờ đợi.
Bài học từ thời gian và sự kiên nhẫn
Chờ đợi. Có lẽ đó là bài học đầu tiên mà rượu vang dạy cho nhân loại. Trong một thế giới mà mọi thứ đều phải nhanh – công việc nhanh, giải trí nhanh, thậm chí cả tình yêu cũng phải nhanh – rượu vang nhắc nhở chúng ta rằng có những điều không thể vội được. Bạn không thể thúc ép nho chín nhanh hơn. Bạn không thể bắt men lên men theo ý muốn của mình. Bạn không thể làm cho thời gian trong thùng gỗ oak trôi nhanh hơn. Tất cả những gì bạn có thể làm là chuẩn bị tốt, rồi tin tưởng vào quá trình tự nhiên, và chờ đợi với lòng kiên nhẫn.
Người xưa hiểu điều này. Họ không có kiến thức về men Saccharomyces cerevisiae, không biết về quá trình lên men malolactic, không có nhiệt kế hay tỷ trọng kế. Nhưng họ có điều gì đó quý giá hơn: sự tôn trọng sâu sắc đối với tự nhiên và thời gian. Họ biết rằng mình không phải là người chủ của quá trình này, mà chỉ là người canh giữ, người hộ tống giọt rượu từ trái nho đến chiếc chén.
Và vì vậy, rượu vang trở thành thiêng liêng
Trong mọi nền văn minh cổ đại – từ Mesopotamia đến Ai Cập, từ Hy Lạp đến La Mã, từ Do Thái giáo đến Cơ đốc giáo – rượu vang đều hiện diện trong những nghi lễ quan trọng nhất. Nó là máu của thần Dionysus trong thần thoại Hy Lạp. Nó là lễ vật dâng lên các vị thần trong đền thờ Ai Cập. Nó là biểu tượng của giao ước trong truyền thống Do Thái. Nó là máu của Chúa trong bí tích Thánh Thể.
Tại sao một thức uống lại có thể mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc đến vậy? Có lẽ vì rượu vang là minh chứng sống động cho phép màu chuyển hoá. Từ trái cây đơn giản, qua bàn tay thời gian và men tự nhiên, đã sinh ra thứ gì đó hoàn toàn khác biệt – phức tạp hơn, sâu sắc hơn, có khả năng lay động tâm hồn con người. Đó là phép ẩn dụ hoàn hảo cho chính cuộc sống: chúng ta cũng trải qua những giai đoạn lên men, những thời kỳ tối tăm trong “thùng gỗ” của số phận, để rồi trở thành phiên bản tốt đẹp hơn của chính mình.
Tám ngàn năm đã trôi qua.
Đế chế này lên, đế chế kia xuống. Ngôn ngữ sinh ra rồi chết đi. Công nghệ thay đổi từng ngày. Nhưng rượu vang vẫn ở đây, vẫn được làm theo cùng nguyên tắc căn bản: nho tốt, thời gian, và sự kiên nhẫn.
Hôm nay, khi bạn mở một chai vang, bạn đang tiếp nối một truyền thống tám nghìn năm tuổi. Giọt rượu chạm môi bạn mang trong nó toàn bộ lịch sử ấy – từ những người Georgia cổ đại chôn bình gốm trong lòng đất, đến những tu sĩ Trung Cổ canh giữ vườn nho trong tu viện, đến những người nhập cư mang giống nho sang Tân Thế Giới với hy vọng về một khởi đầu mới.
Mỗi ly vang là một cây cầu nối qua thời gian. Và khi bạn chậm rãi nhấp một ngụm, không vội vàng, để lưỡi và khứu giác bạn thật sự cảm nhận, bạn đang làm chính xác điều mà người xưa đã làm – bạn đang lắng nghe câu chuyện của đất, của nho, và của con người.
Tám ngàn năm chờ đợi. Và giọt rượu đầu tiên của nhân loại vẫn còn đó, trong mỗi chai vang chúng ta mở ra hôm nay.
